Voorbij het ik naar je zelf

De mens is zich bewust van zichzelf. ‘Ik denk, dus ik ben’ en dat onderscheidt de mens van de meeste andere diersoorten. Bewustzijn is ons grootste goed. Maar waar zit dat bewustzijn nu eigenlijk in je lijf?

De meeste mensen zullen spontaan ‘naar hun hoofd wijzen’. Want bewustzijn heeft met denken te maken en denken doe je met je hoofd. Klopt helemaal. Maar wist je dat het overgrote deel van wat we doen en ervaren onbewust verloopt? De meeste routine handelingen doen we op de automatische piloot. Denk aan autorijden of fietsen: voordat je er erg in hebt, ben je al op de plaats van bestemming aangekomen. Het overgrote deel van wat we zien en horen, verwerken we onbewust en slechts een fractie daarvan dringt in ons bewustzijn door. Niet alleen routine handelingen maar ook acute stress reacties verlopen grotendeels onbewust. Als je in gedachten verzonken een straat oversteekt en er raast een auto op je af, dan reageer je reflexmatig: je springt weg. Dat doe je onbewust. Als overleven een kwestie van seconden is, dan worden hogere breinfuncties uitgeschakeld en reageer je primair. Gelukkig maar.

Dus de aansturing en de coördinatie van ons doen en laten gebeurt maar beperkt bewust en grotendeels onbewust. Dat geldt ook voor onze emoties. Bovendien zitten emoties niet alleen tussen de oren maar zijn het in de eerste plaats lichamelijke sensaties.

Het ‘ik’ zorgt voor de aansturing van bewuste processen en zetelt in het brein. Het ‘ik’ heeft geen zeggenschap over onbewuste processen. Wie of wat dan wel? En wie of wat zorgt voor de samenwerking tussen bewuste en onbewuste processen? Wie of wat is de baas over het geheel? Volgens Carl Gustav Jung, een belangrijke grondlegger van de moderne psychologie, zorgt het ‘zelf’ voor de aansturing van bewuste en onbewuste processen.

Alle levende wezens hebben een ‘zelf’, maar niet alle schepsels hebben een ‘ik’. Alleen de mens beschikt over een ‘zelf’ en een ‘ik’. Het ‘zelf’ is gericht op de overleving en ontwikkeling van het individu in samenspel met zijn/haar naasten. Het doet dat bewust en onbewust. Dat betekent dat ‘ik’ me maar beperkt bewust ben van mijn ‘zelf’, want een deel van mijn ‘zelf’ zit verscholen in mijn onbewuste. Waar in mijn lijf zit dat ‘zelf’ dan? Door de eeuwen heen is vanuit veel verschillende culturen naar het hart gewezen. Het hart als centrum van het zelf. Ook recent wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat het hart een belangrijk regelcentrum is voor de aansturing van bio-neurologische processen.

Maar wat kun je met deze inzichten in je dagelijks leven? Heartfulness is een manier van doen en laten, waarbij je leert meer vanuit je hart te leven. Daardoor zul je merken dat er ruimte ontstaat voor openheid en mildheid voor jezelf en anderen. Een oefening in heartfulness die je gemakkelijk kunt toepassen is meer vanuit je hart te ademen. Neem daartoe een paar minuten de tijd voor jezelf en richt je aandacht naar binnen. En stel je dan voor dat je met inademen frisse energie langs en door je hart naar binnen haalt en ruimte geeft aan alles wat je in je hart koestert en lief hebt. En met uitademen neem je alles wat je hart bezwaart naar buiten en blaas je van je af. Doe dit een paar minuten in het ritme van je eigen ademhaling, zonder te forceren. Je kunt deze oefeningen een paar keer per dag doen en kijk eens wat het je brengt. Veel plezier er mee!